Xây homestay không chỉ là xây một căn nhà đẹp. Đó là một mô hình kinh doanh dịch vụ lưu trú, đòi hỏi tính hợp pháp, vận hành bài bản, có phương án pháp lý rõ ràng ngay từ thời điểm lựa chọn đất. Nhiều người đầu tư theo cảm tính, mua đất nông nghiệp chưa chuyển đổi, xây tạm rồi vận hành, nhưng đến khi địa phương rà soát quy hoạch, dự án bị đình chỉ, công trình có nguy cơ phá dỡ, toàn bộ vốn đầu tư trở thành rủi ro.

Vì vậy, trước khi bắt đầu, điều quan trọng nhất là nắm rõ thủ tục xây dựng homestay và điều kiện pháp lý để homestay thực sự trở thành tài sản sinh lời bền vững.

Một trong những thủ tục xây dựng homestay: Xác định mục đích sử dụng đất và quy hoạch

Phần lõi đầu tiên mà bất kỳ nhà đầu tư nào cũng phải kiểm tra là loại đất. Nếu đất thuộc nhóm đất nông nghiệp, đất vườn, đất trồng cây lâu năm thì không thể xây dựng nhà ở kiên cố để vận hành lưu trú. Muốn hợp pháp, nhà đầu tư bắt buộc phải thực hiện chuyển đổi mục đích sử dụng sang đất ở hoặc đất phi nông nghiệp. Việc này cần được xét duyệt theo quy hoạch khu vực, nghĩa là không phải mảnh đất nào cũng được chuyển đổi. Nhà đầu tư cần kiểm tra quy hoạch 1/500, 1/2000 hoặc thông tin công khai từ cơ quan địa phương để chắc chắn mảnh đất đủ điều kiện làm homestay lâu dài, tránh tình trạng xây lên rồi phải tháo xuống.

Xin giấy phép xây dựng cho công trình

Sau khi đất đủ điều kiện, bước tiếp theo trong thủ tục xây dựng homestay là xin phép xây dựng. Công trình càng nhiều tầng, nhiều hạng mục thì hồ sơ càng cần đầy đủ thiết kế, bản vẽ, phương án đảm bảo an toàn. Một homestay có bể bơi, nhà phụ, khu BBQ, khu vui chơi… đều được tính là công trình xây dựng. Không có giấy phép, homestay sẽ không được công nhận hợp pháp, không thể hoàn công, không đủ điều kiện nâng cấp cấp độ kinh doanh hoặc tham gia bảo hiểm rủi ro. Giấy phép xây dựng chính là giấy khai sinh của homestay – thiếu nó, mọi hoạt động về sau đều trở nên mong manh.

Đăng ký kinh doanh dịch vụ lưu trú

Nhiều homestay vẫn cho thuê khi chưa đăng ký kinh doanh, nhưng thực tế đây là hoạt động tiềm ẩn rủi ro pháp lý rất lớn. Một cơ sở lưu trú hợp pháp phải được đăng ký ngành nghề kinh doanh liên quan, có mã số thuế, có nghĩa vụ kê khai doanh thu và chấp hành đầy đủ luật thương mại du lịch. Nếu không đăng ký, cơ sở có thể bị đình chỉ, phạt hành chính và mất quyền quảng bá công khai trên nền tảng thương mại. Đăng ký kinh doanh là bước xác nhận homestay hoạt động thương mại một cách được pháp luật bảo vệ.

Điều kiện về an ninh trật tự, phòng cháy chữa cháy và môi trường

Một trong những thủ tục xây dựng homestay là điều kiện an toàn. Một homestay dù nhỏ cũng đón khách từ nhiều nơi, vì vậy điều kiện an toàn, đặc biệt là phòng cháy chữa cháy, lối thoát hiểm, hệ thống camera và quản lý khách phải minh bạch. Những căn villa lớn, có nhiều phòng ngủ, nhiều tầng hoặc đạt quy mô nhất định cần có phương án PCCC được thẩm duyệt, có nội quy an toàn, có sổ theo dõi khách lưu trú.

Ngoài ra, cơ sở phải có hệ thống thoát nước, xử lý rác, tránh gây ô nhiễm môi trường. Ở nhiều khu vực núi, đồi, rừng, suối, chỉ cần một sự cố nhỏ là hậu quả có thể rất lớn. Pháp lý ở đây không phải thủ tục rườm rà, mà là hành lang giúp nhà đầu tư vận hành an toàn, tránh rủi ro khi có kiểm tra đột xuất.

Rủi ro khi xây homestay thiếu thủ tục

Ba rủi ro có thể xảy ra với nhà đầu tư thiếu pháp lý ngay từ đầu. Một là công trình có thể bị buộc tháo dỡ nếu xây trên đất sai quy hoạch. Hai là hoạt động kinh doanh có thể bị đình chỉ, phạt hành chính, buộc ngừng nhận khách. Ba là homestay không thể phát triển lớn, không thể kết nối OTA công khai, không thể mở rộng chuỗi hoặc chuyển nhượng với định giá cao vì thiếu hồ sơ pháp lý hợp lệ. Nhiều người đầu tư vài tỷ nhưng vì thiếu một tờ giấy phép mà homestay không thể khai thác thương mại đúng tiềm năng. Rủi ro lớn nhất không nằm ở việc xây nhà, mà là ở việc bỏ qua thủ tục ngay từ đầu.

Quy trình chuẩn để xây và vận hành homestay hợp pháp

Một quy trình đúng nên bắt đầu từ việc kiểm tra sổ đất, xác định mục đích sử dụng, kiểm tra quy hoạch. Nếu cần chuyển đổi đất, nhà đầu tư chuẩn bị hồ sơ và nộp lên cơ quan có thẩm quyền. Khi đất đã hợp pháp để xây dựng, lập bản vẽ thiết kế, xin giấy phép xây dựng, thi công theo đúng hồ sơ đã được cấp phép. Sau khi hoàn thiện công trình, thực hiện đăng ký kinh doanh dịch vụ lưu trú, thiết lập các tiêu chuẩn an ninh, môi trường và phòng cháy chữa cháy. Hoàn thiện nội thất, đào tạo vận hành, có sổ sách theo dõi khách và quy chế hoạt động. Khi homestay đi vào khai thác, nhà đầu tư có thể marketing mạnh mẽ và định giá tài sản ở mức cao vì cơ sở đã đầy đủ pháp lý.

Xây homestay không chỉ là câu chuyện của kiến trúc đẹp, nội thất chất hay cảnh quan tự nhiên. Gốc rễ của một mô hình lưu trú bền vững nằm ở pháp lý. Nếu giấy tờ đầy đủ, homestay có thể khai thác lâu dài, tạo dòng tiền ổn định, có giá trị chuyển nhượng cao và an toàn trước mọi biến động thị trường. Nếu thiếu thủ tục ngay từ đầu, toàn bộ công sức và tài chính đầu tư có thể đối mặt rủi ro mà không có cơ sở pháp luật bảo vệ.

Nhà đầu tư khôn ngoan luôn bắt đầu bằng pháp lý. Đất đúng, phép đủ, vận hành chuẩn – tài sản mới có giá trị. Homestay chỉ thật sự là một tài sản đầu tư khi nó hợp pháp và khai thác được bền vững nhiều năm, thay vì chỉ là một ngôi nhà đẹp nhưng đứng trước nguy cơ pháp lý bất kỳ lúc nào.